აღდგომა დევნილი მოსახლეობისთვის სადღესასწაულო განწყობასთან ერთად ტკივილსა და სევდასაც უკავშირდება. ოკუპირებულ სოფლებში ტრადიციებთან ერთად, იძულებით გადაადგილებულ პირებს მიცვალებულთა საფლავებიც დარჩათ, სადაც 2008 წლის შემდეგ აღარავინ მისულა. საქართველოს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მცხოვრები ადამიანები ახლობელთა საფლავების მოძიებას ინტერნეტის საშუალებით ცდილობენ. არსებული ინფორმაციით, საომარი მოქმედებების დროს, ქართულ სოფლებში ისტორიულ ძეგლებთან თუ ეკლესიებთან ერთად, საფლავების ნაწილიც დაზიანდა ან განადგურდა.
“წელსაც ელოდება მამა საფლავზე მე, მარი და დედა ნარცისებს და ტიტებს რომ მივუტანთ – წელსაც არავინ მიაკითხავს. სახლში ვზივარ და 16 წლის წინანდელი კადრები და ნულის გზა მიტრიალებს გონებაში, მამას საფლავი, იქამდე მისასვლელ ქვებიან გზაზე შავი კუნელი და მის თავზე საუკუნეებ გადატანილ/გამოვლილი მარინები. მეპში ვათვალიერებ და არაფერი. საერთოდ არაფერი.. ყველა დევნილს გისურვებთ, რომ ძალიან მალე თქვენს მამულს დაბრუნებოდეთ, თქვენი მიცვალებულები გედღეგრძელებინოთ და რუსი თვალით აღარ გენახოთ სამშობლოში“, – ამბობს ხეობიდან დევნილი მერი ტაბატაძე.
