დემოკრატია, როგორც სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპი – მოქალაქეთა მონაწილეობისა და შეთანხმებულობის საფუძველია. თანამედროვე დემოკრატიები ადრეული ინგლისისა და საფრანგეთის რევოლუციების შედეგად განვითარდა და საერთაშორისო დონეზე კონსტიტუციური მმართველობის, ადამიანის უფლებათა დაცვას ემყარება.
საქართველოც, საბჭოთა წარსულისგან გათავისუფლების შემდეგ, 1991 წელს დამოუკიდებლობასთან ერთად დემოკრატიულ ტრანსფორმაციას შეუდგა. 2003 წლის ვარდების რევოლუცია გახდა ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი ეტაპი, რის შემდეგაც კორუფციასთან ბრძოლა მთავარი მიზანი იყო და ახალი პოლიტიკა მოქალაქის ინტერესებს ემსახურებოდა. მართლაც, 2000-იანი წლებისთვის საქართველო საერთაშორისოდ აღიარებულ იქნა, როგორც კორუფციასთან წარმატებით გამკლავებული ქვეყანა, იურიდიულ რეფორმებზე, საჯარო სერვისების გამჭვირვალობასა და სამოქალაქო ზედამხედველობაზე ორიენტირებული.
მიუხედავად რთული ისტორიისა, საქართველოს დემოკრატიის ნაწილი მოიცავს არსებითს:
საქართველოს მოქალაქის უფლებაა: არჩევნებში მონაწილეობა, სიტყვისა და შეკრების თავისუფლება, პარტიული პლურალიზმი და სამოქალაქო საზოგადოების დამოუკიდებლობა.
არჩევნები ტარდება, თუმცა იჩენს პრობლემურ ტენდენციებს, მათ შორის ოლიგარქიულ გავლენას და სახელმწიფო კონტროლისა და მედიის თავისუფლების შენელებას.
კიდევ უფრო რთული ვითარებაა სოფლად. ხშირად თავიანთი გადაწყვეტილებებით ნაკლებად სარგებლობენ პოლიტიკურ დისკუსიებში მონაწილეობით.
ადგილობრივ დონეზე თვითმმართველობა შეზღუდულია. ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების რისკი და მმართველი პარტიის დომინანტული პოზიცია საკრებულოებში აშკარაა, რაც არაერთი კვლევით დადასტურდა.
რა არის რეალური დემოკრატია?
რეალური დემოკრატია არ გულისხმობს მხოლოდ ფორმალურ არჩევნებს, არამედ: ხალხის ნებით ფულის და საჯარო რესურსების გამჭვირვალე, ანგარიშვალდებულ გამოყენებას; სასამართლოს, მედიის, სამოქალაქო საზოგადოების დამოუკიდებლობას; აღმასრულებელი ხელისუფლების კონტროლს; მოქალაქეთა აქტიურ ჩართულობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში – არა მხოლოდ არჩევნებზე, არამედ პოლიტიკის ფორმირებაში.
როცა ხალხი ფიქრობს, რომ “ვიღაც სიკეთეს აკეთებს” და არ იცის, რომ რეალურად ეს არის მისი ფული — არ ესმის, რომ ხელისუფლებამ მოქალაქის ნებართვით უნდა მართოს ეს თანხები – ეს დისფუნქციური დემოკრატიის მაჩვენებელია.
2024 წლის ანგარიში აჩვენებს, რომ საქართველო შედის “ჰიბრიდული რეჟიმის” ჯგუფში. ქვეყანაში რეიტინგი 4.70, (10 წარმოადგენს სრულ დემოკრატიას.
ეს არის რეკორდული ვარდნა წინა წლებთან შედარებით: 2023 წელი — 5.20 პუნქტი; მკვეთრი წლების ვარდნა არის მხოლოდ 2018-ში.
2024 წელს, კვლევა აჩვენებს 5 საფეხურიან დაქვეითებას რეიტინგში (89-დან 94-მდე)
საქართველო კლასიფიცირდა, როგორც “არჩევნული ავტორატორია” (electoral autocracy), რაც ნიშნავს, რომ ქვეყანა არის დემოკრატიის ნიმუშიდან განსხვავებული და რეიტინგმა მკვეთრად დაიკლო.
2024 წელი დაფიქსირდა, როგორც ყველაზე ძლიერი დემოკრატიული უკუსვლის პერიოდად ქვეყნის დამოუკიდებლობის 1991 წლის შემდეგ.
2018–2023 წლებში დაიწყო ავტორიტარული ტენდენციების ზრდა; 2024 წელს კი კატასტროფული გაუარესება მოხდა.
Freedom House-ის Freedom in the World 2025 ანგარიშში საქართველო კვლავ “Partly Free” სტატუსით არის აღწერილი. საერთო ქულა: 55/100 (პოლიტიკური უფლებები 21/40; სამოქალაქო თავისუფლება 34/60) — დაზუსტებულია, რომ მდგომარეობა უარესდება.
სამოქალაქო საზოგადოების სიძლიერე შემცირებულია, რასაც უარყოფითი გავლენა ექნება მომავალშიც.
“რუსული კანონები”, მედიის კონტროლი, პროტესტების შეზღუდვა და არჩევნების სანდოობაში ეჭვი – ეს ყველაფერი მიუთითებს მცდელობაზე დემოკრატიის ფორმალობად გადაქცევის შესახებ.
საქართველო, დამოუკიდებლობის შემდეგ, იდეალური თუ არა, დემოკრატიული მიდგომების ქვეყანა იყო. განსაკუთრებით იმპულსი ჰქონდა 2003 და 2012 წლებში, მაგრამ ბოლო 4 წლის განმავლობაში დემოკრატია მნიშვნელოვნად უკან იხევს.
ყველა საერთაშორისო ინდექსი — EIU Democracy Index, V-Dem, Freedom House, IDEA — ერთსა და იმავე შეფასებას აკეთებს და ესაა – უკუსვლა.
ყველა ეს ფაქტი ხაზს უსვამს პირველ რიგში მოქალაქეობრივ აქტიურობას, დამოუკიდებელი მედიის და სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერების აუცილებლობას, რაც თავის მხრივ დემოკრატიულ პროცესებს გააძლიერებს. ეს ყველაფერი კი უნდა გაკეთდეს ხალხისთვის ხალხის მიერ.
